Jednostki prowadzące księgi rachunkowe są zobowiązane do przeprowadzania na ostatni dzień każdego roku obrotowego inwentaryzacji:

• aktywów pieniężnych (z wyjątkiem zgromadzonych na rachunkach bankowych), papierów wartościowych w postaci materialnej, rzeczowych składników aktywów obrotowych, środków trwałych oraz nieruchomości zaliczonych do inwestycji, a także maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych w budowie - drogą spisu ich ilości z natury, wyceny tych ilości, porównania wartości z danymi ksiąg rachunkowych oraz wyjaśnienia i rozliczenia ewentualnych różnic,
• aktywów finansowych zgromadzonych na rachunkach bankowych lub przechowywanych przez inne jednostki, w tym papierów wartościowych w formie zdematerializowanej, należności, w tym udzielonych pożyczek, oraz powierzonych kontrahentom własnych składników aktywów - drogą otrzymania od banków i uzyskania od kontrahentów potwierdzeń prawidłowości wykazanego w księgach rachunkowych jednostki stanu tych aktywów oraz wyjaśnienia i rozliczenia ewentualnych różnic,
• środków trwałych, do których dostęp jest znacznie utrudniony, gruntów oraz praw zakwalifikowanych do nieruchomości, należności spornych i wątpliwych, a w bankach również należności zagrożonych, należności i zobowiązań wobec osób nieprowadzących ksiąg rachunkowych, z tytułów publicznoprawnych, a także aktywów i pasywów, jeżeli przeprowadzenie ich spisu z natury lub uzgodnienie z przyczyn uzasadnionych nie było możliwe - drogą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji wartości tych składników.

Inwentaryzacją drogą spisu z natury obejmuje się również znajdujące się w jednostce składniki aktywów, będące własnością innych jednostek, powiadamiając te jednostki o wynikach spisu.

Terminy i częstotliwość inwentaryzacji

Termin i częstotliwość inwentaryzacji uważa się za zachowane, jeżeli inwentaryzację:

• składników aktywów - z wyłączeniem aktywów pieniężnych, papierów wartościowych, produktów w toku produkcji oraz materiałów, towarów i produktów gotowych, określonych w art. 17 ust. 2 pkt 4 ustawy o rachunkowości - rozpoczęto nie wcześniej niż 3 miesiące przed końcem roku obrotowego, a zakończono do 15 dnia następnego roku, ustalenie zaś stanu nastąpiło przez dopisanie lub odpisanie od stanu stwierdzonego drogą spisu z natury lub potwierdzenia salda - przychodów i rozchodów (zwiększeń i zmniejszeń), jakie nastąpiły między datą spisu lub potwierdzenia a dniem ustalenia stanu wynikającego z ksiąg rachunkowych, stan wynikający z ksiąg rachunkowych nie może być ustalony po dniu bilansowym,
• zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się w strzeżonych składowiskach i objętych ewidencją ilościowo-wartościową - przeprowadzono raz w ciągu 2 lat,
• nieruchomości zaliczonych do środków trwałych oraz inwestycji, znajdujących się na terenie strzeżonym innych środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych w budowie - przeprowadzono raz w ciągu 4 lat,
• zapasów towarów i materiałów (opakowań) objętych ewidencją wartościową w punktach obrotu detalicznego jednostki - przeprowadzono raz w roku,
• zapasów drewna w jednostkach prowadzących gospodarkę leśną - przeprowadzono raz w roku.

Ustawa o rachunkowości wskazuje na metody i terminy inwentaryzacji, nie zawiera natomiast szczegółowych wytycznych związanych z jej przeprowadzeniem. Stanowisko Komitetu Standarów Rachunkowości dotyczące inwentaryzacji drogą spisu z natury zapasów wyjaśnia natomiast problemy merytoryczne i organizacyjne, powstające przy przeprowadzaniu inwentaryzacji drogą spisu z natury zapasów. W stanowisku przedstawiono dobre praktyki oraz wskazówki sprzyjające prawidłowej i sprawnej inwentaryzacji zapasów drogą spisu z natury.

Odpowiedzialność za inwentaryzację

Za przeprowadzenie inwentaryzacji drogą spisu z natury odpowiedzialny jest kierownik jednostki. Nie może on scedować na inną osobę tej odpowiedzialności. Jeżeli kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, odpowiedzialność za spis z natury zapasów ponoszą wszyscy jego członkowie. Dotyczy to również przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie prowadzenia rachunkowości zostaną powierzone podmiotom zewnętrznym.

Do zakresu odpowiedzialności kierownika jednostki za inwentaryzację zapasów drogą spisu z natury wchodzi m.in.: powołanie komisji inwentaryzacyjnej i wyznaczenie jej przewodniczącego, wydanie zarządzenia w sprawie inwentaryzacji, określającego w szczególności przedmiot i terminy spisu (w tym: data przeprowadzenia inwentaryzacji, daty rozpoczęcia i zakończenia czynności spisowych), powiadomienie biegłego rewidenta o tych terminach, jeżeli sprawozdanie finansowe jednostki podlega badaniu, nadzór nad przebiegiem spisu i rozliczeniem jego wyników.

Przeprowadzenie i wyniki inwentaryzacji należy odpowiednio udokumentować i powiązać z zapisami ksiąg rachunkowych. Ujawnione w toku inwentaryzacji różnice między stanem rzeczywistym, a stanem wykazanym w księgach rachunkowych należy wyjaśnić i rozliczyć w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, na który przypadał termin inwentaryzacji.

Podstawa prawna:

• art. 4 ust. 3 pkt 3, art. 4 ust. 5, art. 26, art. 27 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 120 ze zm.)

Nowe zwolnienie z PCC, które weszło w życie 31 sierpnia 2023 roku, przyniosło korzystną zmianę dla osób, które planują nabyć pierwsze mieszkanie lub dom jednorodzinny z rynku wtórnego. Przy spełnieniu ustawowych warunków bowiem taka transakcja jest zwolniona z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. To dobra wiadomość dla podatników – często bowiem wysokość podatku jest stosunkowo wysoka, co powoduje kolejne obciążenie dla osób, które i tak ponoszą duży wydatek w związku z zakupem nieruchomości.

Podstawowa zasada zwolnienia

Zgodnie z art. 9 pkt 17 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zwalnia się od podatku sprzedaż, której przedmiotem jest prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, prawo własności budynku mieszkalnego jednorodzinnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu dotyczące lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego, jeżeli kupującym jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, którym w dniu sprzedaży i przed tym dniem nie przysługiwało żadne z tych praw ani udział w tych prawach, chyba że udział ten nie przekracza lub nie przekraczał 50 proc. i został nabyty w drodze dziedziczenia. Teoretycznie zapis brzmi prosto i logicznie. Jednak podatnicy już zaczęli mieć wątpliwości co do jego brzmienia. W ostatnich tygodniach, tj. od momentu wejścia w życie nowych przepisów, zaczęły pojawiać się pierwsze interpretacje podatkowe w indywidualnych sprawach podatników.

Coraz więcej pytań i wątpliwości

W jednym z wniosków o wydanie interpretacji indywidualnej podatniczka wyjaśniła, że planuje kupić mieszkanie od osoby fizycznej. Obecnie jest współwłaścicielką, w udziale wynoszącym 1/3 części, nieruchomości gruntowych, zabudowanych budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym oraz budynkami gospodarczymi. Udział ten został przez nią nabyty w drodze darowizny. W związku z tym pojawiło się u niej pytanie, czy może skorzystać ze zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych. Jej zdaniem ma do tego prawo, bowiem art. 9 pkt 17 należy rozumieć w ten sposób, że budynek mieszkalny jednorodzinny ma stanowić odrębny od gruntu przedmiot własności, w jej sytuacji natomiast nie można potraktować budynku i gruntu, których udział w prawie nabyła, jako odrębnych przedmiotów własności. Jedną z niewielu sytuacji, gdy budynek może być potraktowany oddzielnie, jest prawo użytkowania wieczystego nieruchomości.

Organ podatkowy nie zgodził się jednak z taką wykładnią przepisów oraz tym samym ze stanowiskiem wnioskodawczyni. W uzasadnieniu wydanej interpretacji podkreślił, że jak sama podatniczka wskazała, jest obecnie współwłaścicielką, w udziale wynoszącym 1/3 części, m.in. nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym. Udział w prawie własności tej nieruchomości nabyła na podstawie umowy darowizny. Z powyższego wynika zatem, że podatniczce przysługuje prawo do udziału w budynku mieszkalnym jednorodzinnym. Skoro bowiem podatniczka nabyła udział w prawie własności nieruchomości gruntowych zabudowanych budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, to nie można uznać, że nabyła wyłącznie udział w prawie własności nieruchomości gruntowych bez prawa własności udziału w budynku mieszkalnym jednorodzinnym. Organ powołał się na art. 191 kodeksu cywilnego, na który powołała się również wnioskodawczyni, z którego wynika, że własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.

Ponadto organ wskazał, że wyżej wskazany udział został nabyty przez podatniczkę w drodze darowizny. Natomiast jak zostało już wcześniej wskazane, w przypadku kupującego, który posiada udział w prawie własności budynku mieszkalnego jednorodzinnego, zwolnienie przysługuje tylko w przypadku nabycia tego udziału tytułem dziedziczenia. Organ podkreślił, że podatniczka nabyła udział tytułem darowizny, a nie dziedziczenia, co tym samym wyklucza ją z możliwości zastosowania zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych przewidzianego w ustawie.

Chociaż brzmienie przepisu dosłownie na to wskazuje, to jednak wykluczanie z możliwości zastosowania zwolnienia podatników, którzy nabyli udział w nieruchomości w drodze darowizny wydaje się być daleko idące. Ustawodawca powinien pomyśleć nad znowelizowaniem przepisów w tym zakresie – mimo tego, że tak naprawdę dopiero niedawno weszły one w życie.

(Interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 4 października 2023 r., nr 0111-KDIB2-3.4014.264.2023.1.ASZ)

Podstawa prawna:

• art. 9 pkt 17 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 170)

Ministerstwo Finansów opublikowało projekt rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie w sprawie rodzajów pism niewymagających opatrzenia podpisem lub pieczęcią przez użytkownika e-Urzędu Skarbowego. Zgodnie z nim osobom fizycznym oraz osobom prawnym na ich kontach w e-Urzędzie zostaną udostępnione elektroniczne formularze m.in. deklaracji, zeznań, oświadczeń, zgłoszeń, informacji, które będzie można złożyć za pośrednictwem e-Urzędu bez podpisu elektronicznego.

Dotychczas możliwość składania pism niewymagających podpisu podpisem elektronicznym miały jedynie osoby fizyczne – dotyczyło to ściśle określonych dokumentów. Jednak od momentu uruchomienia w e-Urzędzie Skarbowym konta jednostki organizacyjnej logiczne stało się wprowadzenie zmian do dotychczas obowiązujących przepisów dotyczących pism składanych za pośrednictwem konta w e-US. W rozporządzeniu ministra finansów z 7 lipca 2022 r. w sprawie rodzajów pism niewymagających opatrzenia podpisem lub pieczęcią przez użytkownika e-Urzędu Skarbowego rozporządzenie nowelizujące zmienia treść par. 1 w ten sposób, że otrzyma on brzmienie: „Rozporządzenie określa rodzaje pism, których złożenie nie wymaga opatrzenia podpisem lub pieczęcią uwierzytelnionego użytkownika konta osoby fizycznej w e-Urzędzie Skarbowym i konta jednostki organizacyjne innej niż określona w art. 35b ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej.”. Natomiast pkt 3 wskazanego artykułu ustawy o KAS wskazuje na organy władzy publicznej, urzędy obsługujące te organy lub kancelarie, tym samym wykluczając je z możliwości składania pism za pomocą e-Urzędu Skarbowego bez podpisu elektronicznego.

Zgodnie z projektem rozporządzenia, rozszerzeniu ulegnie katalog pism, których składanie przez użytkowników e-US nie będzie wymagało opatrywania ich podpisem elektronicznym. Do katalogu pism zostaną dodane:

• pisma w sprawie wiążącej informacji stawkowej (WIS),

• deklaracje, zeznania, oświadczenia, zgłoszenia, zawiadomienia, informacje i wnioski inne niż dotychczas wymienione, których wzory zostały udostępnione na kontach użytkowników.

Jak wyjaśnia Ministerstwo Finansów w uzasadnieniu do projektu, dodanie do katalogu pism niewymagających podpisywania pism w sprawie WIS wynika z wprowadzanej z dniem 1 stycznia 2024 r. ustawą z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1598) regulacji przewidującej elektronizację postępowań w sprawie WIS. Zgodnie z tą regulacją wdrożenie elektronicznej obsługi wiążących informacji stawkowych w I instancji nastąpi od 1 stycznia 2024 r., natomiast w II instancji, jak również postępować w zakresie zmiany albo uchylenia WIS od 1 lipca 2024 r. Resort finansów podkreśla, że umożliwi to obsługę WIS wyłącznie w postaci elektronicznej, za pomocą e-Urzędu Skarbowego, w tym również prowadzenie wyłącznie elektroniczne spraw w trybach odwoławczych. Użytkownik konta w e-US (czy to konta osoby fizycznej, czy też jednostki organizacyjnej) od 1 stycznia 2024 r. będzie składał pisma w sprawie WIS przy wykorzystaniu wzorów dokumentów elektronicznych udostępnionych na tych kontach.

Z kolei – co również wynika z uzasadnienia do projektu – dodanie punktu dotyczącego nowych wzorów pism wynika z planowanego udostępnienia w e-US funkcjonalności polegającej na składaniu deklaracji, zeznań, oświadczeń, zgłoszeń, zawiadomień, informacji i wniosków wypełnianych online w przeglądarce internetowej (e-formularze), które dotychczas były składane przy pomocy wycofywanej technologii opartej o interaktywne formularze w formacie PDF. Po zmianach składanie formularzy podatkowych w wersji elektronicznej będzie także możliwe dla zalogowanych użytkowników kont w e-Urzędzie Skarbowym. Ma to ułatwić podatnikom kontakt z organami podatkowymi oraz rozszerzyć zakres działań możliwych do podjęcia w sposób zelektronizowany.

Ministerstwo Finansów wskazuje, że składając e-formularz za pośrednictwem konta w e-US:

• zapisze się on użytkownikowi w dokumentach wysłanych, skąd dostępne będzie także pobranie i zapisanie go na dysk lokalny, śledzenie statusu, sprawdzenie i pobranie UPO,

• zostanie on wstępnie uzupełniony danymi użytkownika konta,

• możliwe będzie sporządzenie korekty formularza na podstawie wcześniej wysłanego, z możliwością edycji danych szczegółowych.

Za pośrednictwem e-US osoby fizyczne będą mogły złożyć m.in. zgłoszenie aktualizacyjne ZAP-3 czy też zawiadomienie ZAW-NR.

Projektowane rozporządzenie ma wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z wyjątkiem składania pism w sprawie WIS – te bowiem przepisy zaczną obowiązywać 1 stycznia 2024 r.

Trybunał Konstytucyjny zakwestionował przepisy podatku od nieruchomości, na podstawie których można pobierać wyższą stawkę za miejsce garażowe w budynkach wielorodzinnych posiadające księgę wieczystą, niż za garaż bez odrębnej własności. Według Trybunału prowadzi to do nierównego traktowania podatników. Zakwestionowane przepisy tracą moc obowiązującą z upływem 31 grudnia 2024 r.

Więcej na ten temat w tekście w serwisie Prawo.pl >>

Podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów są zobowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów.

Spis sporządza się na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, a także na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, w razie utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania zryczałtowanego podatku dochodowego od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, w przypadku zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności.

Jeśli podatnik sporządzi spis z natury na koniec poprzedniego roku podatkowego, wówczas na dzień 1 stycznia roku podatkowego do księgi wpisuje spis z natury sporządzony na dzień 31 grudnia poprzedniego roku podatkowego.

Jeśli osoby prowadzące działalność gospodarczą sporządzają spis z natury za okresy miesięczne oraz gdy jego sporządzenie zarządził naczelnik urzędu skarbowego, to spis również podlega wpisaniu do księgi.

Spis musi być staranny i trwały

Podatnicy muszą pamiętać, iż spis z natury winien być sporządzany w sposób staranny i trwały, musi zawierać co najmniej następujące dane:

• imię i nazwisko właściciela zakładu (nazwę firmy),

• datę sporządzenia spisu,

• numer kolejny pozycji arkusza spisu z natury,

• szczegółowe określenie towaru i innych składników,

• jednostkę miary,

• ilość stwierdzoną w czasie spisu,

• cenę w złotych i groszach za jednostkę miary,

• wartość wynikającą z przemnożenia ilości przez cenę jednostkową,

• łączną wartość spisu z natury,

• klauzulę "Spis zakończono na pozycji ...",

• podpisy osób sporządzających spis,

• podpis właściciela zakładu (wspólników).

Przy prowadzeniu:

• księgarń i antykwariatów księgarskich – spisem z natury można obejmować jedną pozycją wydawnictwa o tej samej cenie, bez względu na nazwę i nazwisko autora, z podziałem na książki, broszury, albumy i inne,

• działalności kantorowej – spisem z natury należy objąć niesprzedane wartości dewizowe,

• działów specjalnych produkcji rolnej – spisem z natury należy objąć niezużyte w toku produkcji materiały i surowce oraz ilość zwierząt według gatunków z podziałem na grupy.

Spisem z natury należy objąć towary stanowiące własność podatnika, a znajdujące się poza zakładem podatnika i towary obce znajdujące się w zakładzie podatnika. Towary obce nie podlegają wycenie, ujmuje się je ilościowo z podaniem, czyją stanowią własność.

Wycena majątku i towarów handlowych

Materiały i towary handlowe wycenia się według cen zakupu lub nabycia albo według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia, spis z natury półwyrobów (półfabrykatów), wyrobów gotowych i braków własnej produkcji wycenia się według kosztów wytworzenia, a odpadów użytkowych wycenia się według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania.

Spis z natury niesprzedanych wartości dewizowych należy wycenić według cen zakupu z dnia sporządzenia spisu, a w dniu kończącym rok podatkowy - według cen zakupu, jednak w wysokości nie wyższej niż kurs średni ogłaszany przez NBP w dniu kończącym rok podatkowy.

Przy działalności usługowej i budowlanej produkcję niezakończoną wycenia się według kosztów wytworzenia, nie może to być wartość niższa od kosztów materiałów bezpośrednich zużytych do produkcji niezakończonej.

Produkcję zwierzęcą wycenia się według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, z uwzględnieniem gatunku, grupy i wagi zwierząt.

Wartość spisu z natury, pomniejsza się o kwotę, o którą podatnik zmniejszył koszty uzyskania przychodów lub zwiększył przychody na podstawie art. 22p ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli zmniejszenie kosztów uzyskania przychodów lub zwiększenie przychodów związane było z zaliczeniem do kosztów uzyskania przychodów wydatków dotyczących pozycji objętych spisem. Pomniejszenia dokonuje się o tę część kwoty zmniejszenia kosztów uzyskania przychodów lub zwiększenia przychodów, która przypada na pozycje objęte tym spisem.

Spis z natury jest wpisywany do księgi według poszczególnych rodzajów jego składników lub w jednej pozycji (sumie), jeżeli na podstawie spisu zostało sporządzone odrębne, szczegółowe zestawienie poszczególnych jego składników, przechowywane łącznie z księgą.

Podatnik jest obowiązany dokonać wyceny najpóźniej w terminie 14 dni od dnia zakończenia spisu z natury.

Przy wycenie towarów w kwocie niższej od ceny zakupu lub nabycia albo od kosztów wytworzenia (z powodu uszkodzenia, wyjścia z mody) należy przy poszczególnych pozycjach uwidocznić również jednostkową cenę zakupu (nabycia) lub koszt wytworzenia.

Podstawa prawna:

• par. 24, par. 25, par. 26 rozporządzenia ministra finansów z 23 grudnia 2019 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. z 2019 r., poz. 2544)