Czynny żal to zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego, złożone przez jego sprawcę do organu powołanego do ścigania przestępstw skarbowych lub wykroczeń skarbowych, które – po spełnieniu określonych warunków – daje sprawcy gwarancję uniknięcia kary. Zgodnie bowiem z art. 16 par. 1 kodeksu karnego skarbowego, nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Co istotne, sprawcą czynu może być wyłącznie osoba fizyczna.

Warunki skuteczności czynnego żalu

Podkreślić trzeba, że nie każdy sprawca może skorzystać z ochrony, którą daje powyższy przepis. Otóż, stosownie do postanowień art. 16 par. 6 k.k.s., przepisu art. 16 par. 1 nie stosuje się wobec sprawcy, który:

• kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;
• wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;
• zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że zgłoszenia czynnego żalu dokonał ze wszystkimi członkami grupy lub związku;
• nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

Sprawcy, którzy nie są wymienieni w powyższym par. 6, muszą mieć jednak na uwadze to, że czynny żal jest bezskuteczny w dwóch sytuacjach, tj.:

• jeżeli został złożony w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, lub
• po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Ponadto warunkiem, aby czynny żal był skuteczny, jest to, aby:

• w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym,
• a jeżeli czyn zabroniony nie polega na uszczupleniu tej należności, a orzeczenie przepadku przedmiotów jest obowiązkowe, sprawca powinien złożyć te przedmioty (w razie niemożności ich złożenia - uiścić ich równowartość pieniężną).

Wzór czynnego żalu

Przepisy nie określają dokładnego wzoru czynnego żalu. Powinno ono jednak zawierać:

• oznaczenie osoby składającej czynny żal,
• oznaczenie adresata, czyli naczelnika właściwego urzędu skarbowego,
• opis popełnionego czynu i jego okoliczności ,
• wskazanie osób, które miały związek z popełnionym czynem zabronionym,
• informację, czy sprawca naprawił swój czyn, a jeżeli tego nie zrobił - to w jaki sposób i w jakim terminie zobowiązuje się do jego naprawienia.

Jeśli czynny żal jest wnoszony w związku z tym, że nie została złożona w terminie deklaracja podatkowa, deklarację tę należy przesłać wraz z  czynnym żalem.

Czynny żal można złożyć w formie pisemnej, ustnie – do protokołu lub elektronicznie.

Urząd właściwy do złożenia czynnego żalu

Czynny żal należy złożyć do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla podatnika. To oznacza, że mimo iż od 1 stycznia 2023 r. weszło w życie rozporządzenie z 13 października 2022 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie wyznaczenia organów Krajowej Administracji Skarbowej do wykonywania niektórych zadań Krajowej Administracji Skarbowej oraz określenia terytorialnego zasięgu ich działania - nic się nie zmieniło w kwestii adresata czynnego żalu. Na uwadze należy mieć także to, że w dalszym ciągu, w sytuacji gdyby pismo zawierające czynny żal zostało skierowane do  niewłaściwego naczelnika urzędu skarbowego, organ ten przekaże je do właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Stanowi o tym art. 170 par. 1 i 2 ordynacji podatkowej, zgodnie z którym jeżeli organ podatkowy, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, powinien niezwłocznie przekazać je organowi właściwemu, zawiadamiając o tym wnoszącego podanie. Podanie wniesione do organu niewłaściwego przed upływem terminu określonego przepisami prawa uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.

Podstawa prawna:

• art. 16 ustawy z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 859 ze zm.)
• art. 70 par. 1 i 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2651 ze zm.)

28 lutego 2023 r. minister finansów wydał interpretację ogólną w sprawie istniejących wątpliwości dotyczących obowiązków informacyjnych spółek nieruchomościowych i podatników posiadających udziały w tych spółkach. Niestety – nie jest to interpretacja korzystna dla podatników, szczególnie podmiotów zagranicznych.

Minister finansów wyjaśnił, że zdecydował się na wydanie interpretacji z uwagi na fakt, że powstały wątpliwości co do kręgu podmiotów obowiązanych do składania ww. informacji szefowi Krajowej Administracji Skarbowej.

Według wydanej interpretacji ogólnej, sam fakt posiadania, bezpośrednio lub pośrednio praw (udziałów, akcji, tytułów uczestnictwa lub innych praw) w wysokości 5 proc. w spółce nieruchomościowej generuje obowiązek raportowania. To natomiast dla wspólników spółek nieruchomościowych oznacza obowiązek złożenia informacji CIT-N2/PIT-N2. Obowiązek ten istnieje nawet wtedy, gdy wspólnikiem jest podmiot zagraniczny i nie występował on w roli polskiego podatnika, tj. nie dokonywał sprzedaży udziałów/akcji spółki nieruchomościowej. Obowiązek sprawozdawczy aktualizuje się już z tytułu samego pośredniego posiadania udziałów w spółce nieruchomościowej.

To oznacza z kolei obowiązek uzyskania polskiego NIP przez podmiot zagraniczny. Sytuacja podmiotów zagranicznych nie jest do pozazdroszczenia, bo termin złożenia wspomnianych informacji to 31 marca (jeżeli rok podatkowy spółki nieruchomościowej pokrywa się z kalendarzowym).

Interpretacja ogólna ministra finansów z 28 lutego 2023 r., nr DD5.8203.7.2022, w sprawie obowiązków informacyjnych spółek nieruchomościowych i podatników posiadających udziały w tych spółkach (Dz.Urz. MF z 28 lutego 2023 r., poz. 17)

2 marca 2023 r. opublikowana została interpretacja ogólna ministra finansów z 23 lutego br. w sprawie ujmowania w podatkowej księdze przychodów i rozchodów (pkpir) kosztów uzyskania przychodów. Jest ona odpowiedzią na wątpliwości podatników w zakresie terminu zaksięgowania w pkpir dowodu księgowego otrzymanego w późniejszym miesiącu niż miesiąc jego wystawienia.

W takich przypadkach powstają wątpliwości, czy dowód stanowiący podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu, powinien być wykazany w pkpir w miesiącu, w którym został otrzymany przez podatnika bądź przekazany do biura rachunkowego, czy też w miesiącu, w którym został wystawiony. Oczywiście w tym drugim przypadku powodowałoby to konieczność korekty zapisów w pkpir.

Zdaniem ministra finansów, dowód księgowy stanowiący podstawę do zaksięgowania kosztu uzyskania przychodu otrzymany przez podatnika lub przekazany do biura rachunkowego w miesiącu późniejszym niż miesiąc jego wystawienia, może być zaksięgowany w pkpir w miesiącu, w którym został otrzymany przez podatnika bądź przekazany do biura rachunkowego. Powinno to nastąpić do końca roku podatkowego, w którym zgodnie z art. 22 ust. 4 albo ust. 5-5c ustawy o PIT, koszt ten może być potrącony. Jak wyjaśnił minister finansów, księgując ten dowód w pkpir, w kolumnie drugiej podatnicy wpisują datę zdarzenia gospodarczego. Zgodnie z objaśnieniami do pkpir, jest to dzień miesiąca wynikający z dokumentu stanowiącego podstawę dokonywania wpisu (datę poniesienia wydatku, otrzymania towaru lub uzyskania przychodu albo datę zestawienia sprzedaży). Zatem, późniejsze wpisanie danego kosztu nie powoduje zmiany daty jego poniesienia, o której mowa w art. 22 ust. 6b ustawy o PIT.

Ponadto, zdaniem ministra, w przypadku dowodu księgowego otrzymanego przez podatnika lub przekazanego do biura rachunkowego w późniejszym terminie i wykazania go w pkpir w miesiącu, w którym został otrzymany bądź przekazany do biura rachunkowego, w kolumnie 17 „Uwagi”, można opisać przyczyny późniejszego zaksięgowania (ujęcia) danego kosztu w prowadzonej księdze.

Interpretacja ogólna ministra finansów z 23 lutego 2023 r., nr DD2.8202.3.2022 (Dz.Urz. MF z 2 marca 2023 r., poz. 21)

Podstawa prawna:

• art. 22 ust. 4 i ust. 5-5c ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 2647 ze zm.)